Kamis, 17 Mei 2018

Mapag Sasi Pasa

Mei 17, 2018 2 Comments
Nuwun, 
Nyuwun pangapunten amargi ing kalodangan punika anggenipun matur lumantar basa Jawa sanajan namung basa Jawa ngoko. Babagan kasebut tuwuh nalika ningali regengipun acara mapag sasi siyam. Wonten ingkang nyadran, tampi pengaosan ujubipun ruwahan, punjungan, lan adicara khas Kutha Semarang Dugderan. Punika atur kula. 
Mapag wulan pasa, saperangan warga merloake nyadran utawa sadranan. Miturut ngendikane wong tuwa, nyadran utawa sadranan asale saka tembung sodrun tegese ati utawa eling. Nyadran wujude tilik kubur, nyekar, lan ndongake marang arwah kang wis sumare. Kanthi nyadran diajab supaya wong kang isih urip eling menawa mbesuk uga bakal ngalami mati. 
Nyadran diadani ing wulan Ruwah miturut penganggalan Jawa utawa Sya’ban miturut penanggalan Islam utawa Hijriyah. Dene ruwah asale saka tembung arwah, tegese ruh. Mula ing sasi ruwah ditindaake nyadran minangka kanggo kirim donga kanggo arwah kang wis tinimbalan ing ngarsa Allah Subhanahuwata’ala.
Ing wewengkon ing sakiwa tengenku, ing sasi ruwah wong-wong giliran kepanggonan pengajian saperlu ruwahan ujube kirim donga. Ing kalodangan kasebut ora lali disuguhake panganan kayata apem, pasung, ketan, gedhang raja lan kolak. 

Jajanan Ruwahan
Prasasat saben omah suguhane jajanan kuwi. Kala-kala ditambahi ager-ager, bolu utawa panganan liyane. Saka saperangan katrangan kawuningan menawa panganan utawa jajanan kasebut ora angger digawe, nanging duwe makna. 
Apem iku salah sawijine panganan kang digawe saka glepung beras. Tembung apem asale saka basa Arab afuwwun, tegese pangapura. Mula apem minangka simbol pangapura. Malah ana kang ngandarake menawa apem mujudake payung kanggone arwah. 
Ewondene pasung yaiku panganan kang wujude kerucut lan diwungkus nganggo godhong gedhang. Pasung minangka kanggo teken. Pasung uga digawe saka glepung beras. 
Pasung
Saliyane iku ketan minangka kanggo ngraketake antarane arwah lan keluargane lan gedang raja minangka kendaraane arwah. Kabeh mau ancase kanggo nguri-uri budaya lan mujudake sodaqoh. 
Mapag sasi pasa ana uga kang paring atur-atur marang sesepuh kang diarani punjungan. Wong enom munjung wong tuwa. Sedina sadurunge pasa, wong tuwaku diaturi punjungan arupa sega,opor lan sambel goreng. 

Punjungan Mapag Tanggal
Jaman saiki utawa kerep diarani jaman now kang modern lan individualis, arang-arang wong munjung. Kamangka punjungan iku mujudake bekti wong enom marang wong tuwa. Ora among anak marang bapa biyung ananging iso uga murid marang guru. Utawa sapa bae nom-noman marang para sepuh. 
Menawa panjenengan kleresan mampir Kutha Semarang, ana adicara tradisi kang wis kawentar nalika mapag sasi pasa, yaiku dugderan. Tembung Dhugdher asale saka Dhug mujudake swara bedug yen ditabuh:dhug-dhug. Dher saka swara mercon mbledhos dher! 
Udarakara seminggu utawa rong minggu sadurunge pawai dhugdheran, saperangan bakul dolanan dodolan ing sakiwa tengen dalan. Menawa taun-taun kepungkur para bakul nggelar dagangan ing sacedake pasar Johar, Yaik lan Kauman. Nanging taun iki dipindahake ing wewengkon relokasi pasar Johar sacedake Masjid Agung Jawa Tengah. Apa wae dodolane? Prasasat dolanan kanggo bocah-bocah. Ana lemah pecah maneka warna, celengan, timbangan, kapal-kapan, mobil-mobilan kayata bis dan trek cilik, gangsingan, lan sapiturute. Saliyane dolanan, hiburan liyane uga digelar kayata ombak banyu, undar, tong setan lan sapanunggalane kayadene pasar malem. 

Dolanan ing Dhugdheran
Tahun iki pawai dhugdheran diadani dina Selasa Kliwon 29 Sya’ban 1439 H utawa 15 Mei 2018. Sedina sadurunge yaiku tanggal 14 Mei diadani karnaval mapag Ramadhan dene pelajar ing Kutha semarang, mapan ing Lapangan Simpang Lima. Karnaval Dhugdheran diwiwiti saka Balaikota Semarang ing dalan Pemuda tumuju menyang Masjid Agung Kauman, lang pungkasane ing Masjid Agung Jawa Tengah. 
Sanajan wis nemoni jaman now, muga-muga nom-noman saiki ora lali nguri-uri budhaya jaman old kang adhi luhung. 
Sugeng nindaake ibadah Ramadhan. 
Foto :Pribadi, Endang Sapti Poernomo

Rabu, 16 Mei 2018

Nonton Karnaval Budaya Menyambut Ramadhan 1439 H

Mei 16, 2018 0 Comments

Senin, 14 Mei 2018. Jam tujuh pagi, kendaraan mulai padat merayap. Macet. Sebagian ruas jalan ditutup dan dialihkan ke ruas jalan lainnya. Saat berhenti di lampu bangjo, tiba-tiba serombongan siswa sekolah dasar menyapa saya. Dengan santai saya mengeluarkan ponsel dan mengabadikan keceriaan anak-anak dalam angkot. Yeee…kita difoto, teriak mereka. Sambil memegang hiasan berwarna putih hijau, mereka berpose riang. Ada apa dengan Senin pagi ini? 

Tapi, begitu melihat hiasan yang mereka bawa, baru deh nyadar. Hari itu Semarang punya gawe Karnaval Budaya menyambut Ramadan 1439 H. Ulala…. 


Daripada pecah konsentrasi mata ke jalan dan ke arah keramaian, akhirnya saya langsung nyemplung ke lapangan Simpang Lima. 


Wow….ribuan siswa berkumpul dengan aneka busana daerah dan hiasan warna-warni. Hiruk pikuk suara anak-anak, teriakan mayoret, anak-anak dan para guru yang berswafoto, bahkan seorang ibu yang tengah mewanti-wanti anaknya: jangan lupa senyum, jangan lupa dadah-dadah sama pak wali menjadi bumbu penyedap karnaval. Semakin ke tengah lapangan, serasa berada di belantara bunga manggar dan tentu saja ikon pada pawai menyambut Ramadan 1439 H : Warak Ngendog. 


Nah untuk hewan imajiner ini, maka pada pawai kali ini saya menemukan berbagai bentuk warak ngendog. Ada warak ngendog berbadan gemuk, langsing maupun kerempeng. Ada warak berbahan styrofoam, kardus, bambu, rotan. Warak ngendog pun berbalut kertas warna warni, kertas motif batik dan cat berbagai warna. 

Soal endog (telur), sebagian besar warak tidak dilengkapi endog, tapi beberapa warak punya telur emas, telur perak bahkan ada telur dari bola plastik yang biasa digunakan main bola. Maklum, sebentar lagi perhelatan besar piala dunia bakal digelar. 

Tahun ini karnaval mengambil tema “Dugderan membangun kebersamaan dan Kerukunan Mewujudkan Semarang Hebat” yang diikuti sekitar 12 ribu siswa di lingkungan Kota Semarang. Tema ini mewujud dalam berbagai busana daerah yang ditampilkan, aneka keseniah yang dihadirkan. Beberapa siswa membawa papan bertulis Kita Satu Bangsa, Harmony in Diversity, Peace in Diversity, Kita Bersaudara, di belakangnya pasukan pembawa kentongan. Beberapa kontingen membawa kembang manggar berhias lampion, dan penampilan anak-anak berbusana tokoh agama. Kesenian naga raksasa yang identik dengan perayaan imlek juga ditampilkan salah satu sekolah dasar lengkap dengan tetabuhan. 


Tampilan lain yang mencuri perhatian adalah ide kreatif menggunakan pakaian berbahan bekas bungkus kopi, permen, kertas koran, sedotan, tas kresek warna-warni dan bahan lain yang di daur ulang menjadi busana mewah. Sementara beberapa anak yang tergabung dalam marching band malah menggunakan kaleng bekas, galon air minum, serta galon cat. 


Yang tak kalah menarik adalah adi busana yang digunakan beberapa anak yang mengambil tema flora dan fauna. Ditambah riasan wajah yang menunjang penampilan. Maka jangan ditanya penampilan artis cilik ini makin memesona. 


Tak mau kalah dengan para siswa dengan busana daerah, beberapa guru pun ikut serta mengenakan busana wayang dan tokoh punakawan, Semar, Gareng, Petruk, dan Bagong lengkap dengan riasan bedak putih dan lipstick merah. Wow… 


Di antara belantara kembang manggar dan warak ngendog, eh ketemu juga usungan yang berbeda. Gajah!. Di belakangnya beberapa guru dan anak mengenakan topi dengan hiasan kepala gajah. Oh, ternyata peserta karnaval dari Gajah Mungkur. Gajah berwarna hitam dengan hiasan kertas berkilat-kilat . Dibalik punggung gajah menempel boneka anak lelaki berbaju hitam. Tak cukup dengan gajah hias, di belakangnya Masha pun menyampaikan salam : Sambut Ramadhan dengan Senyuman. 







Marhaban Ya Ramadan!